Libri “Dheas të fjalës” është një libër ndryshe nga shumë libra të botuar kohëve të fundit, autori është një gazetar, që dallon nga shumë gazetarë të tjerë, një publicist, i cili me thellësinë e mendimit gërryen mendime tjera, një poet që mban ison këngës së atdheut.
Shkruan: Vaxhid Sejdiu
Aleksandër Çipa, ka lindur më 1967, në Himarë, rrethi i Vlorës, është analist dhe mendimtar shqiptar. “Opinionist” nuk do ta kisha quajtur, sepse “opinionist” kam bindjen se janë disa të tjerë që flasin dhe nuk thonë asgjë. Aleksandër Çipa me gjuhën e pastër shqipe, kulturën e mendimit me shprehjet dhe qëndrimin real ndaj problemeve të kohës për mua është mendimtar shqiptar, i cili në çdo paraqitje i shërben mendimit të gjithmbarshëm intelektual kombëtar. Ka mbaruar studimet në shkollën e mesme pedagogjike “Pandeli Sotiri” në Gjirokastër dhe më pas Universitetin Eqrem Çabej në Gjirokastër. Ka nisur punë së pari si redaktor në gazetën lokale “Pararoja” pastaj në gazetën e pavarur “Java” ndërkohë ka qenë korrespodenti i gazetës “Koha Jonë” e më vonë i Radios britanike BBC për seksionin shqip. Në vitin 1999 kalon në TV Klan dhe më vonë bëhet Drejtor Informacioni në TV Koha, Tiranë. Gjatë vitit 2001 transferohet në Prishtinë si kryeredaktor i së përditshmes “Kosova Sot”, duke bashkëpunuar me një numër të madh të gazetave të kohës. Në vitin 2005 zgjidhet kryetar i Unionit të Gazetarëve Shqiptarë. Ka realizuar shume studime dhe kumtesa për çështje të realitetit mediatik në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni etj. Ka botuar disa libra me letërsi dhe mendime kulturologjike. Doktoron pranë Qendrës se Studimeve Albanologjike Tiranë.
Aleksandër Çipa është njohës i mirë i problemeve politike dhe kulturore jo vetëm në Shqipëri por edhe në Kosovë, Maqedoni të Veriut apo thënë shkurt në mbarë botën shqiptare.
“Dheas të fjalës” është një vepër e ngritur mbi trekëndëshin letrar Qasje kulturologjike – Refleksione – Ese, ku autori bënë përpjekje serioze për disa nga figurat e shquara të kulturës kombëtare, duke i sjellë para lexuesit me gjithë kompleksitetin dhe origjinalitetin e tyre letrar.
I frymëzuar nga fjalori poetik i Martin Camajt librin e tij do ta pagëzoj “Dheas të fjalës”, apo bijtë e dheut apo siç do ta quajë Behar Gjoka në këndvështrimin e tij (tokësorë të përjetësisë – pra tokësorët që lanë gjurmë, në jetë dhe art).
Ato që e shtyjnë lexuesin ta lexoj librin me një frymë janë qasjet e tij krahasimtare në mes dy prej periodikëve të njohur në publicistikën shqiptare siç janë revistat ” Shejzat” e Ernest Koliqit dhe ” Përpjekja” e Branko Merxhanit.
Pastaj shkrimi po nga i njëjti këndvështrim, ai krahasimtar në mes dy poetëve, siç i quan edhe autori edhe siç janë në realitet të pakrahasueshëm, dy nga figurat e rëndësishme të letërsisë shqipe Frederik Reshpja dhe Fatos Arapi.
Ndërsa cikli i shkrimeve apo tekstet përkujtuese, për disa nga njerëzit më të dalluar të kohës, e pasurojmë dukshëm librin siç është poeti kombëtar Dritëro Agolli, një prej figurave më të shquara të letërsisë moderne shqipe Moikom Zeqo, si dhe një varg figurash tjera të njohura si janë Petrit Ruka, Arben Duka, Dhimitër Orgocka, Arbër Xhaferri, Agron Çobani, Gjok Beci, Jamarbër Marko, Shpëtim Bajraktari etj.
Pikë vështrim pothuajse kryesor në këtë libër është shpalosja e figurave të shquara të publicistikës shqiptare, të cilët kanë bartur mbi supe dy nga revistat më të njohura të kohës. Pra bëhet fjalë për revistën “Përpjekja Shqiptare” të Branko Merxhanit dhe “Shejzat” të Ernest Koliqit, ku vihet në pah realiteti politik, publicistik dhe shoqëror i kohës.
Duke shfletuar me kujdes mendimet e dhëna në libër nga autori, lexuesi takon bashkëpunimin e dy emrave të mëdhenj të kohës në mes ish – ministrit shqiptar Ernest Koliqit, të anatemuar politikisht më se gjysmë shekulli, si dhe poetit Martin Camaj dhe ana krahasimtare e revistës “Shejzat”, me revistën “Përpjekja shqiptare” të botuar nga Branko Merxhani. Nëpërmjet këtij pikëvështrimi Aleksandër Çipa mundohet të paraqes para lexuesit shqiptar ngjashmëritë si dhe dallimet “që përbëjnë peshën specifike kulturore” të kohës. Por ajo që më pëlqeu më së shumti gjatë leximit të librit është theksi që vë autori mbi prurjet letrare në normën dialektore te revista “Shejzat”.
Duke qenë i biri i njërit nga poetët më të dashur të Labërisë Lëfter Çipës, i edukuar në një frymë atdhetare, do të ndalet në dy nga ikonat e letërsisë bashkëkohore shqipe Dritëro Agollin, mendimin për të cilin e përkufizon thjeshtë me një fjali, duke e lënë Dritëroin “në shenjtërinë e vet të fjalës dhe letërsisë së tërë kohshme”, kurse Moikom Zeqon për mendimet, analizën, dhe shqyrtimet e konsideron si një nga kontribuuesit më të mëdhenj në shoqërinë shqiptare, në shumë fusha letërsi, arkeologji, histori, albanologji, muzeologji, arte figurative etj.
Njohës i mirë i problemeve të ndryshme në Shqipëri dhe në mbarë botën shqiptare Aleksandër Çipa në stilin e tij të pa kompromis me të keqen vë theksin e tij kritik mbi paradokset shqiptare. Ai në “udhëtimet e tij mendore” flet për bustin e Petro Markos të titulluar me titull ‘Bronzi’, i cili sipas autorit është “monumenti i parë mes tridhjetë e kusur kishave të një fshati në territorin e Bashkisë së Himarës. Dhe është fjala për monumentin e një shkrimtari që lindi në Dhërmi dhe jetoi me shpirtin e tij për atë fshat”.
Dhe e dyta janë “Krimet kulturore në parashoqërinë tonë” humbja e fondit të pikturave të të famshmit në disa kohë Vangjush Mio , që ai e quan “një turp që nuk vlen vetëm për Korçën”, por do ta kisha motivuar autorin dhe shumë krijues shqiptarë kudo që janë të shkruajnë për krimet kulturore dhe jo vetëm në Shqipëri dhe në mbarë trojet shqiptare, në shoqërinë tonë, në kohën tonë sepse gjatë këtij tranzicioni politik, që për fatin tonë të keq nuk po i shihet fundi. Kanë ndodhur aq rrënime në botën e kulturës shqiptare duke kthyer shekujt mbrapsht, kanë ndodhur aq krime mbi gjuhën dhe identitetin tonë kombëtar sa që nuk ka libër që mund t`i përfshijë. Para disa dekadave askujt nuk do t`ia merrte mendja se do të vij një ditë dhe “shqiptari” do të vrapojë të ndërrojë identitet kombëtar dhe do të krenohet me këtë qëndrim dhe pastaj do të hidhet në sulm të sulmojë pa mëshirë gjuhën dhe kulturën e tij, gjakun e tij.
Një gjë kam vërejtur se gjatë leximit të librit “Dheas të fjalës” lexuesi motivohet të mos mbetet indiferentë ndaj dukurive negative në shoqërinë tonë sepse ato që kanë ndodhur dikur po na përsëriten në kohën e tashme.
Zyrih, 23.12.2023
