Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar, Rishi Sunak thirri zgjedhjet e përgjithshme në 4 korrik, duke shpallur një fushatë 6-javore që mund të çojë partinë e tij Konservatore të humbasë pushtetin pas 14 vjetësh.

Pse Sunak thirri zgjedhjet e përgjithshme tani?

Mbretëria e Bashkuar ka filluar të dalë nga “kriza e kostos së jetesës” që pa rritjen e ndjeshme të çmimeve të mallrave thelbësore kur Rusia pushtoi Ukrainën dy vjet më parë. Mesazhi i Sunak për vendin është se ekonomia është në rrugën e duhur dhe vetëm partia e tij mund të sigurojë stabilitet. Shumë analistë prisnin që zgjedhjet të mbaheshin në vjeshtë, ndoshta në tetor ose nëntor, por Sunak duket se beson se perspektivat për partinë e tij nuk kanë gjasa të përmirësohen nga tani e tutje, dhe ndoshta ai shpreson se elementi i befasisë do ta lejojë atë “t’i vjedhë sprintin” partisë opozitare Laburiste, të udhëhequr nga Keir Starmer.

Çfarë ndodh më pas?

Sunak i është dhënë leja nga mbreti për të “shpërbërë parlamentin”, një e drejtë që e mban zyrtarisht monarku britanik, megjithëse në fakt është një vendim i kryeministrit. Pas 30 majit, parlamenti aktual do të pushojë formalisht së ekzistuari dhe deputetët do të bëhen kandidatë, të cilët do të duhet të bindin votuesit për t’u rizgjedhur. Ministrat do të vazhdojnë të kryejnë detyrat e tyre deri në formimin e qeverisë së re.

A ka gjasa që Sunak të humbasë?

Sigurisht, nëse sondazhet dalin të sakta: Partia Laburiste e Keir Starmer ka mbajtur një epërsi të konsiderueshme ndaj konservatorëve për muaj të tërë dhe shumica e ekspertëve presin një fitore relativisht të rehatshme për Laburistët. Megjithatë, ndonjëherë fushatat mund të ndryshojnë rezultatin, si në vitin 2017, kur kryeministrja konservatore Theresa May thirri zgjedhjet teksa kryesonte në sondazhe, por humbi pas një fushate katastrofike. Më pas asaj iu desh të qeveriste në partneritet me Partinë Unioniste Demokratike të Irlandës së Veriut (DUP).

Cilat janë çështjet kryesore?

Të dyja palët pretendojnë se janë në gjendje të ofrojnë stabilitet ekonomik, megjithëse laburistët flasin për periudhën kaotike të drejtimit të paraardhëses së Sunak, Liz Truss, gjatë së cilës normat e hipotekave u rritën dhe bënë votuesit të pyesin a duhet të mbajnë ende konservatorët në pushtet. Laburistët, slogani kryesor i të cilëve është “Ndrysho”, do të fokusohet gjithashtu në gjendjen e shërbimeve publike, veçanërisht në Shërbimin Shëndetësor Kombëtar, ku listat e pritjes janë rritur ndjeshëm.

Të dyja palët do të pretendojnë se janë të ashpra ndaj migracionit të paligjshëm. Sunak ka premtuar në mënyrë të përsëritur “të ndalojë barkat”, por laburistët argumentojnë se plani i tij për të dërguar njerëzit që vijnë në Mbretërinë e Bashkuar nga rrugë të paligjshme në Ruanda është i kushtueshëm dhe jopraktik.

Si pritet të ecin partitë e tjera politike?

Liberal Demokratët, të udhëhequr nga Ed Davey, i cili ishte ministër në qeverinë 2010-2015 në pushtet së bashku me konservatorët, shpresojnë të sfidojnë partinë e Sunak në një varg vendesh në jug të Mbretërisë së Bashkuar. Partia e Gjelbër, e cila ka vetëm një deputet në Westminster, shpreson të fitojë një vend tjetër, në qytetin e Bristol, përveç atij në Brighton, pasi pati një performancë të mirë në zgjedhjet e fundit lokale.

Partia Kombëtare Skoceze, e cila bën fushatë për pavarësinë e Skocisë, është tani e treta më e madhe, me 43 deputetë. Por pas një periudhe të trazuar që së fundmi pa liderin e saj Humza Yusuf të jepte dorëheqjen si ministër i parë i Skocisë, Laburistët kanë shpresa të mëdha për të fituar vende në Skoci.

Çfarë ndodh në ditën e votimit?

Vendvotimet hapen në orën 7 të mëngjesit dhe mbyllen në orën 22:00 të ditës së votimit, ku shumica e votuesve marrin pjesë personalisht për të shënuar preferencën e tyre me laps dhe për ta vendosur letrën në një kuti votimi plastike. Në mbyllje të votimeve publikohet një exit poll, i cili tenton të parashikojë saktë rezultatin. Rezultatet nga çdo zonë zgjedhore nisin të dalin gjatë gjithë natës teksa zyrtarët vendorë numërojnë pirgjet e fletëvotimeve. Deri në mëngjes, ka shenjat të qarta se kush është fituesi.

Çfarë ndodh më pas?

Nëse laburistët fitojnë zgjedhjet me një shumicë të plotë, Starmer do të lëvizë shpejt për të shpallur një ekip të ri ministror, me një sërë sfidash të rëndësishme për t’u përballur pothuajse menjëherë, duke përfshirë organizimin e një samiti të madh evropian në Pallatin Blenheim më 18 korrik.

A do të mbetet Sunak deputet nëse humb zgjedhjet?

Ai thotë po. I pyetur javën e kaluar, kryeministri tha se e donte shtëpinë e tij në zonën elektorale të Yorkshire të Richmond ku ai ka ndërtuar një pishinë të brendshme – dhe do të qëndronte për të përfaqësuar zgjedhësit e tij. Por shumë në Westminster presin që, ashtu si David Cameron, i cili premtoi të qëndrojë pas referendumit të Brexit dhe dha dorëheqjen me shpejtësi kur humbi, Sunak do të largohej nga parlamenti nëse humbte më 4 korrik. Sunak dhe gruaja e tij, Akshata Murty, kanë një pronë në Kaliforni, ku u takuan dhe më parë ai ka folur ngrohtësisht për kulturën sipërmarrëse të SHBA.