đđŠđđđŹđđđšđ«đą đđđđ đ©đđ«đđȘđąđđđ đ©đđ«đ đđ«đźđ©đąđ đđąđ©đ„đšđŠđđđąđ€ đ§Ă« đđŻđąđĂ«đ« đŠđ đŻđđŹđĄđŁđđ§ đ€đšđŠđĂ«đđđ«đđŠđ±.
Ambasada e RSH-së në Zvicër, organizoi të premten (01.12.2023) një pritje në Bernë me rastin e 111-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë.
Kjo ngjarje e veçantë mblodhi Ambasador dhe përfaqësues të Ambasadave të akredituar në Zvicër, përfaqësues nga institucionet zvicerane, përfaqësues të shoqatave dhe komunitetit shqiptar në Zvicër, si dhe personalitete të ndryshme.
Ambasadori i RSH-së në Bernë, z.Mustafa Nano në fjalën e tij përshëndetëse doli para pjesëmarrësve me veshjen kombëtare të jugut të Shqipërisë.
Fjala e Ambasadori:
TĂ« nderuar miq,
Zonja e zotërinj,
Ju me siguri prisni qĂ« unĂ« tĂ« mbaj njĂ« fjalĂ« nĂ« stilin e njohur diplomatik, dmth qĂ« tâju tregoj se punĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri po shkojnĂ« shumĂ« mirĂ«, se ShqipĂ«ria po luan njĂ« rol shumĂ« pozitiv e kontruktiv nĂ« Ballkan, se marrĂ«dhĂ«niet tona me ZvicrĂ«n janĂ« tĂ« shkĂ«lqyera, etj, etj. Por nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« fjala ime do jetĂ« disi ndryshe, dhe mĂ«nyra se si jam veshur Ă«shtĂ« njĂ« sinjal i qartĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« gjĂ«. Dua tâju them disa fjalĂ« pĂ«r veshjen kombĂ«tare shqiptare, i bindur se kjo Ă«shtĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« e mirĂ« pĂ«r tĂ« nderuar ditĂ«n qĂ« po festojmĂ«, ditĂ«n e pavarĂ«sisĂ« sĂ« ShqipĂ«risĂ«.
ĂfarĂ« kam veshur sonte, Ă«shtĂ« e jugut, prej nga vij unĂ« vetĂ«, Por mund tĂ« ishte e çdo treve tjetĂ«r shqiptare. MĂ« besoni se, kur vendosa tĂ« vishesha me njĂ« kostum kombĂ«tar, nuk dija cilin tĂ« zgjidhja mĂ« parĂ«. Kostumet shqiptare janĂ« tĂ« llojeve tĂ« ndryshme, dhe njĂ«ri Ă«shtĂ« mĂ« i bukur se tjetri. Kostumografia tradicionale shqiptare Ă«shtĂ« kaq e pasur dhe e begatĂ« sa tĂ« vjen natyrshĂ«m tĂ« mendosh se shqiptarĂ«t kanĂ« qenĂ« gjithĂ« kohĂ«n nĂ« garĂ« me sho-shoqin kush e kush tĂ« krijonte kostumin mĂ« tĂ« bukur. TĂ« vjen tĂ« mendosh gjithashtu se e gjithĂ« bota shqiptare ka qenĂ« nĂ« shekuj njĂ« ateliĂ© gjigande qĂ« u ka paraprirĂ« ateliĂ©ve tĂ« kohĂ«ve moderne, Dolce & Gabbana, Versace, Cristian Dior, etj, etj. Po e teproj? Nuk mendoj se po e teproj. Ja ku i keni para syve. Pastaj, unĂ« kam edhe âdĂ«shmi historikeâ, tĂ« cilat mĂ« japin tĂ« drejtĂ« nĂ« pretendimin tim.
Kur europianët i drejtuan sytë nga Ballkani dhe zunë të shkelnin atyre anëve (në fillim të shekullit XIX, të cytur e tërhequr prej revolucionit grek), ata ranë në kontakt me shqiptarët, gjithashtu. Dhe vunë re më së shumti dy gjëra.
SĂ« pari â dhe nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«, mĂ« lejoni tĂ« bĂ«j njĂ« parantezĂ« tĂ« shkurtĂ«r â ata e gjetĂ«n ShqipĂ«rinĂ« tĂ« ngjashme me ZvicrĂ«n. Ne sot mund tĂ« çuditemi nga kjo paralele, por atĂ«botĂ« ishin tĂ« shumtĂ« europianĂ«t qĂ« patĂ«n ngasjen pĂ«r ta pĂ«rshkruar ShqipĂ«rinĂ« si njĂ« ZvicĂ«r tĂ« Ballkanit apo si njĂ« ZvicĂ«r tĂ« sĂ« ardhshmes. Pati edhe zviceranĂ« qĂ« e gjetĂ«n me vend kĂ«tĂ« krahasim. Eugene Pittard, konsulli i nderit i ShqipĂ«risĂ« nĂ« GjenevĂ« nĂ« vitet 1920 e vizitoi disa herĂ« ShqipĂ«rinĂ«, dhe ngjashmĂ«rinĂ« nuk e reduktonte vetĂ«m te malet e te malĂ«sorĂ«t, por edhe te zakonet, mendĂ«sitĂ« e stili i jetĂ«s. UnĂ« e di, ky krahasim Ă«shtĂ« disi i pakuptueshĂ«m pĂ«r ne tĂ« sotshmit. Si zor tĂ« gjesh sot ndonjĂ« njeri qĂ« e bĂ«n ShqipĂ«rinĂ« njĂ« me ZvicrĂ«n. LĂ«ri tĂ« tjerat, por vetĂ« shqiptarĂ«t kanĂ« bĂ«rĂ« pak, ose aspak, pĂ«r ta justifikuar e bĂ«rĂ« me kuptim çiftimin ZvicĂ«r-ShqipĂ«ri qĂ« dy shekuj mĂ« herĂ«t. Dhe me kĂ«tĂ«, po e mbyll parantezĂ«n.
SĂ« dyti â dhe me kĂ«tĂ« po i kthehem diskutimit qĂ« kam pĂ«r zemĂ«r â udhĂ«tarĂ«t, shkrimtarĂ«t, antropologĂ«t e diplomatĂ«t e EuropĂ«s PerĂ«ndimore mbetĂ«n tĂ« mahnitur e gojĂ«hapur, literalisht gojĂ« hapur, pĂ«rballĂ« bukurisĂ« e larmisĂ« sĂ« kostumeve tradicionale shqiptare. Lord Byron, poeti i madh romantik anglez, e konsideroi kostumin e shqiptarĂ«ve tĂ« jugut, pikĂ«risht kĂ«tĂ« qĂ« kam veshur unĂ« sonte, me fustanellĂ«n qĂ« atij i kujtonte kiltin skocez, si âmĂ« tĂ« bukurin nĂ« botĂ«â (âthe most magnificent costume in the worldâ).
Alexandre Dumas, autori francez i romanit Konti i Monte-Kristos, por edhe njĂ« dandy me nam i kohĂ«s sĂ« vet, pati tĂ« njĂ«jtin mendim mbi kostumet shqiptare. NĂ« njĂ« prej ballove tĂ« shumta pariziene, nĂ« tĂ« cilat nuk mungonte pothuaj asnjĂ«herĂ«, ai shkoi i veshur si shqiptar. Ishte njĂ« Don Zhuan, dhe gjithçka donte tĂ« arrinte nĂ« ballo tĂ« tilla, ishte tâu binte nĂ« sy grave tĂ« bukura qĂ« merrnin pjesĂ« nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n ballo tĂ« organizuar nĂ« sallonin e famshĂ«m tĂ« madamĂ«s Lafond. Ai nuk ia falte vetes tĂ« dilte huq me njĂ« grua, sĂ« cilĂ«s i vardisej. Dhe pĂ«r kĂ«tĂ« shpikte lloj-lloj marifetesh. Sepse ai nuk ishte njĂ« burrĂ« i pashĂ«m. Paraqitja fizike nuk ishte njĂ« arma e fortĂ« e tij. Dhe ai e dinte, ishte i vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r kĂ«tĂ« gjĂ«. Dhe kĂ«shtu, nĂ« kĂ«tĂ« ballo ai shtiri nĂ« punĂ« njĂ« nga dredhitĂ« e veta: vendosi tĂ« shkonte i veshur me rroba shqiptare. Dhe gjithçka shkoi sipas planit. Veshja e bĂ«ri punĂ«n e vet si jo mĂ« mirĂ«. NjĂ« prej vajzave tĂ« ballos, njĂ« aktore shumĂ« e bukur, nuk iu nda gjatĂ« gjithĂ« mbrĂ«mjes.
NjĂ« shqiptari tĂ« madh me emrin Faik Konica duhet tâi ketĂ« mbetur nĂ« mendje veprimi i Alexandre Dumas-it. NĂ« vitin 1913, nĂ« SHBA, ai shkoi nĂ« njĂ« ballo tĂ« organizuar nga ambasada austro hungareze i veshur me kostumin etnik tĂ« jugut tĂ« ShqipĂ«risĂ«. Por pĂ«r KonicĂ«n gjĂ«rat nuk shkuan ashtu si shkuan pĂ«r Dumas-in. AsnjĂ« grua nuk iu vardis atĂ« mbrĂ«mje (Ju lutem, nuk dua tĂ« lindĂ« ndonjĂ« keqkuptim; unĂ« vetĂ« nuk jam veshur shqiptarçe pĂ«r tâi marrĂ« mendjen ndonjĂ« gruaje; plani im Ă«shtĂ« tjetĂ«r; unĂ« jam nĂ« pĂ«rpjekje tĂ« vazhdueshme pĂ«r tâu fituar zemrĂ«n bashkatdhetarĂ«ve, tĂ« cilĂ«t mâi njohin tĂ« gjitha llojet e kredencialeve, por jo ato patriotike; me kĂ«tĂ« show, ndoshta i bĂ«j qĂ« tĂ« ndryshojnĂ« mendim pĂ«r mua). AsnjĂ« grua pra nuk iu vardis KonicĂ«s atĂ« mbrĂ«mje. âIu vardisâ njĂ« burrĂ«, sidoqoftĂ«. NjĂ« burrĂ« me pamje tĂ« murrĂ«tyer. Ishte ambasadori grek, i cili kishte shquar nĂ« shfaqjen e KonicĂ«s njĂ« si cultural appropriation. âRrobat qĂ« ke veshur, zotrote, nuk janĂ« shqiptare; janĂ« grekeâ, tha ai. Por Konica iu kthye, siç dinte ai. Dhe u hĂ«ngrĂ«n me fjalĂ«. I mprehĂ«n mirĂ« qetĂ«. Siç kanĂ« bĂ«rĂ« prore e siç bĂ«jnĂ« sot e gjithĂ« ditĂ«n ballkanasit. Ju e dini, ne kacafytemi krejt pa arsye, e jo mĂ« mbi autorĂ«sinĂ« e njĂ« kostumi, si ky qĂ« po shihni.
Dhe nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ« Ă«shtĂ« vendi pĂ«r njĂ« parantezĂ« tjetĂ«r, me tĂ« cilĂ«n edhe dua ta mbyll fjalĂ«n time. NĂ« Ballkan pra ne e kemi bĂ«rĂ« zakon tĂ« grindemi pĂ«r hiç gjĂ«. E bĂ«jmĂ« kĂ«tĂ« gjĂ« me zell e bujĂ«. Edhe nĂ« shekullin XXI. Fjala vjen, ne shqiptarĂ«t grindemi me maqedonasit mbi kombĂ«sinĂ« e NĂ«nĂ« TerezĂ«s. Ne mendojmĂ« se Ă«shtĂ« shqiptare, ngaqĂ« ajo vetĂ« Ă«shtĂ« deklaruar shqiptare, ndĂ«rsa fqinjĂ«t tanĂ« mendojnĂ« se Ă«shtĂ« maqedonase, ngaqĂ« ka lindur nĂ« Shkup. Ne hahemi edhe pĂ«r pasaportĂ«n etnike tĂ« AleksandĂ«rit tĂ« Madh. Mund tâju duket e pabesueshme, por ja qĂ« Ă«shtĂ« kĂ«shtu. Ne shqiptarĂ«t mendojmĂ« se Aleksandri i madh Ă«shtĂ« i yni, dhe si provĂ« kemi faktin qĂ« nĂ«na e tij ka qenĂ« epirote. NdĂ«rsa maqedonoveriorĂ«t i mbahen mendimit se heroi legjendar Ă«shtĂ« u tyre. Pse? Sepse kĂ«tĂ« e thotĂ« vetĂ« emri: Aleksandri i madh i⊠MaqedonisĂ«. MaqedonoveriorĂ«t, nga ana tjetĂ«r, kanĂ« probleme me bullgarĂ«t, tĂ« cilĂ«t pretendojnĂ« copy right-in mbi sllavishten e folur nĂ« MaqedonisĂ« e Veriut. NdĂ«rsa ne shqiptarĂ«t vijojmĂ« ende sherrin e madh, ku janĂ« pĂ«rfshirĂ« edhe qarqe akademike, mbi atĂ«sinĂ« e traditĂ«s orale ballkanike. Etj, etj. Dhe kĂ«tu po e mbyll kĂ«tĂ« parantezĂ« tĂ« dytĂ«. KĂ«tu po mbyll edhe fjalĂ«n time. Duke shtuar njĂ« dolli pĂ«r ju qĂ« na keni nderuar me praninĂ« tuaj nĂ« festĂ«n tonĂ«, me njĂ« dolli pĂ«r ZvicrĂ«n, kĂ«tĂ« vend tĂ« mrekullueshĂ«m, vendin mĂ« tĂ« bukur tĂ« botĂ«s (pas ShqipĂ«risĂ«, kuptohet), e me njĂ« dolli pĂ«r ditĂ«n e pavarĂ«sisĂ« sĂ« vendit tim.
GĂ«zuar!
Ministria pĂ«r EvropĂ«n dhe PunĂ«t e Jashtme – Republika e ShqipĂ«risĂ«
